Naar de Vuurtoren van Virginia Woolf (1927)

Ik bespreek dit boek als eerste omdat ik het een prachtig boek vind, en het met enige regelmaat herlees. De schrijfstijl is heel beeldend, je voelt je als een aanwezige in de tuin of aan tafel. Het is een autobiografische roman van Virginia Woolf, geschreven in de stream-of-consciousness stijl, en het wordt beschouwd als een hoogtepunt uit de 20ste eeuwse Engels talige literatuur.

Het plot is minimaal: Een gezin van 10 personen verblijft, met een aantal vrienden in een vakantiehuis en in het dorp op een eiland in Schotland. Ze houden rust, of werken aan een kunstwerk, of aan een wetenschappelijke studie.

Het eerste deel van het boek beschrijft de gedragingen, de gevoelens en de gesprekken van de vakantiegangers. Ik vind vooral dat eerste deel van dit boek steeds weer boeiend. De personages en hun relaties blijven fascineren. In het eerste deel van het boek staat mrs. Ramsay centraal en gaat het vooral over het leven, de alledaagse werkelijkheid en de toekomst van de vakantiegangers. Maar in het vakantiehuis zijn, ondanks de vakantiestemming, het verval en de dood altijd aanwezig. Het huis heeft steeds reparaties nodig, en er zijn overal symbolische verwijzingen naar de dood: zoals de zwijnenschedel op de kinderkamer, en de zwarte kraaien die vanuit het slaapkamerraam te zien zijn. Er wordt al in het begin van het boek een boottochtje gepland naar de vuurtoren die vanuit huis te zien is. Als een tijdverdrijf voor het hele gezelschap, maar ook vanwege liefdadigheid, om de vuurtorenwachter en zijn gezin spullen te brengen, zoals warme kleren.
Mr. Ramsay (de vader) is een veel geprezen professor in de filosofie die het toppunt van zijn werk al enige jaren achter zich heeft liggen. Tenminste, dat vreest hij. Hij houdt zich als filosoof bezig met de abstracte werkelijkheid. Hij heeft succes in zijn vak. Tegen zijn kinderen is hij vaak hard en compromisloos uit opvoedkundige overwegingen. Vooral de jongste zoon James krijgt het hard te verduren en kan zijn vader dan wel vermoorden, hij heeft daar heftige fantasieën over. Zijn moeder neemt hem in bescherming tegen de hardheid van zijn vader. De vader vindt de hechte band van James, met zijn moeder storend, hij voelt zich een buitenstaander. Ze vormen een verbond tegen hem. De jonge kinderen ervaren de houding van hun vader als een voortdurende druk. Ook nog in het laatste deel van het boek, jaren later.
Mrs. Ramsay (de moeder) is vooral geïnteresseerd in de alledaagse werkelijkheid en wat daarin veranderd kan worden: in haar gezin en in maatschappelijke kwesties. Zij heeft veel te doen in en om het huis. Een paar van de kinderen zijn nog klein, de meeste zijn wat groter. Een van de gasten is schilderes, en zij houdt zich bezig met het schilderen van een portret van de gastvrouw, zittend bij het raam met haar jongste zoon. De schilderes probeert de realiteit te vangen in haar kunstwerk. Mrs. Ramsay regeert haar gezin met vaste hand. De gasten zijn allemaal onder de indruk van haar, van haar schoonheid en van haar organisatorische kwaliteiten. Ze slaagt er ook in om iedereen te geven waar hij of zij behoefte aan heeft. Daarnaast is ze ook een kalmerende factor in gespannen relaties zoals tussen haar wispelturige en licht ontvlambare man, en hun zoon James, of tussen haar dochters en een van de gasten. Ze is de spil van het gezin.

In het tweede deel van het boek eist de tijd zijn tol in de vorm van mensenlevens.

In het derde deel is er weer een vakantie op het eiland, er zijn de herinneringen en de belofte van de boottocht naar de bewoners van de vuurtoren moet alsnog, na tien jaar, worden ingelost. In dit deel van de roman staat mr. Ramsay centraal. De kinderen James en Cam hadden en hebben nog steeds een verbond om de overheersing van hun vader tot elke prijs te weerstaan. Dit verbond geldt ook nog als ze 16 en 17 zijn. Als ze uiteindelijk werkelijk naar de vuurtoren gaan, vinden ze dat hun vader hun dag bedorven heeft want ze hadden zin om de dag voor zichzelf te hebben. James wil de heerszucht van z’n vader tot de dood bestrijden, maar Cam die dat ook wil, bewondert haar vader in zekere zin, ook wel. Ze vindt het moeilijk te kiezen wiens kant ze zal kiezen die van James, of die van haar vader.

Juni 2022