Dit boek is één van mijn favorieten, vooral vanwege de fantastische beschrijvingen van eigenlijk alles, zowel van het indrukwekkende landschap en de natuur, als van allerlei ontmoetingen van de vele personages, die soms vriendschappelijk zijn, maar soms ook heel pijnlijk, en dan eerder tot onbegrip en conflicten leiden.
A Passage to India wordt internationaal gezien als het beginpunt van de postkoloniale literatuur. Het boek is bovendien één van de grote Engelse romans van de eerste helft van de Twintigste eeuw en het staat bekend als Forsters beroemdste en tevens zijn beste roman. In dit boek onderzoekt de schrijver of relaties tussen Engelsen en Indiërs mogelijk zijn. Het boek speelt zich af in de jaren 20 van de twintigste eeuw in India, dan nog onder Brits bewind. Al in het tweede hoofdstuk van het boek vindt een gesprek plaats tussen verschillende Indiërs onderling, over de vraag of het mogelijk is als Indiër een vriendschap met een Engelsman te hebben. Hun conclusie is dat het wel mogelijk is in Engeland, maar niet in India. Dit is dan nog vóór het uitstapje naar de Marabar Caves dat centraal staat in het boek. Vele gebeurtenissen later als Aziz en Cyril (twee van de hoofdpersonen) aan het einde van het boek een keer gaan paardrijden, concluderen zij dat zolang India niet onafhankelijk is, zij geen vrienden kunnen zijn. Hoewel zij dat wel zouden willen, wordt vriendschap verhinderd door krachten in de samenlevingen waar zij uit voortkomen.
Gezien het thema van het boek zijn de vele sociale gebeurtenissen in het verhaal niet verrassend: De ontmoeting van Dr. Aziz en Mrs. Moore in de Moskee, de ‘Bridge’ party op de Engelse club en het bezoek aan de Marabar grotten dat zeer dramatisch afloopt en tot een onplezierige rechtszaak leidt. Het zijn allemaal situaties die tot misverstanden of verdieping van conflicten leiden. Forster toont zich een meester in de fijnzinnige beschrijving van zulke gecompliceerde situaties, met hier en daar toch ook nog wel plaats voor een lichte ironie.
Uit de vele gesprekken door personages in het boek blijkt hoe gecompliceerd de verhoudingen liggen, voortdurend liggen er conflicten op de loer.. Het sociale weefsel in India is verregaand gecompliceerd en er moet steeds in de gaten gehouden worden dat iemand geen regels overtreedt ofwel van één van de verschillende inheemse groepen, ofwel van de Engelse overheerser. Wat juist wel, en wat beter niet gezegd kan worden is problematisch, zeker voor nieuwkomers als Adela of Mrs. Moore.
Het personage van Mrs. Moore heeft een bijzondere plaats in het verhaal, zij vormt de schakel tussen Ronny (haar zoon) en Adela (de mogelijke verloofde van Ronny), ze is ook de schakel tussen Ronny en Adela enerzijds en dr. Aziz anderzijds. Ze is wat argeloos, nieuwsgierig en ruimdenkend. Zij zet de gebeurtenissen in beweging. Verder is ze niet erg uitgesproken, en ze sterft op zee onderweg naar huis nog voor de ontknoping van de rechtszaak. Misschien juist wel daarom, kan zij ook een symbool van hoop worden voor professor Godbole, voor dr. Aziz, en voor vele naamloze Indiërs, als ‘Essmiss Essmoor’ die een aan haar opgedragen altaar krijgt. Velen kunnen hoop voor de toekomst op haar projecteren.
Er valt nog heel veel meer te zeggen over dit boek, maar ik wil het bij deze korte introductie houden. Hoewel al bijna 100 jaar oud, nog steeds een aanrader.
2021
Wat een mooie uiteenzetting over dit boek.